Lista leków krytycznych została wprowadzona w 2023 roku jako narzędzie wczesnego reagowania na potencjalne problemy z dostępnością produktów leczniczych. Obejmuje ona preparaty stosowane w leczeniu chorób przewlekłych, nowotworowych, zakaźnych, a także w stanach zagrożenia życia. Znalazły się na niej m.in. insuliny, leki przeciwpadaczkowe, immunosupresyjne, onkologiczne, a także szczepionki i preparaty ratujące życie w intensywnej terapii.
Aktualizacja listy nastąpiła w związku z publikacją nowej, europejskiej wersji wykazu leków krytycznych oraz w oparciu o propozycje zgłoszone przez konsultantów krajowych, instytucje regulacyjne i ekspertów systemu ochrony zdrowia. Ministerstwo Zdrowia wskazuje, że proces selekcji oparto na kilku kryteriach: znaczeniu klinicznym substancji, skali jej wykorzystania w praktyce, dostępności rynkowej oraz podatności na zakłócenia w łańcuchach dostaw.
Celem działania nie jest sygnalizowanie obecnych braków, lecz wzmocnienie mechanizmów prewencyjnych. Wpisanie substancji na listę oznacza objęcie jej szczególnym nadzorem – monitorowane są stany magazynowe, kanały dystrybucji i potencjalne ryzyka produkcyjne. Pozwala to na szybsze reagowanie w sytuacji niedoborów, których liczba – choć niepokojąca – rośnie w całej Europie od czasu pandemii i wojny w Ukrainie.
Resort zdrowia zapowiada, że aktualizacje listy będą miały charakter cykliczny, a sama koncepcja ma ułatwiać również planowanie produkcji leków w Polsce i UE. Wpisuje się to w unijną strategię wzmocnienia niezależności lekowej Europy – także poprzez przywracanie wytwarzania substancji czynnych na kontynent.
Choć lista ma przede wszystkim charakter techniczny, jej znaczenie dla pacjentów jest niebagatelne. Pozwala chronić dostępność terapii dla osób z ciężkimi i przewlekłymi schorzeniami, które są szczególnie wrażliwe na zakłócenia w systemie dystrybucji leków. Ministerstwo przypomina jednak, że obecność danego preparatu na liście nie oznacza, że aktualnie występują braki w jego dostępności.
Aktualna lista 401 leków krytycznych dostępna jest na stronie Ministerstwa Zdrowia.
